10000-9000

Lat temu przybyły na omawiany teren schyłkowo - paleolityczne grupy koczowniczych myśliwych polujących na: mamuty. woły piżmowe, renifery, jelenie polarne.

8000- 6000

Przed tyloma laty napłynęła z zachodu ludność mezolityczna o kulturze zbieracko - łowieckiej i bytowała w lasach liściasto-iglastych.

5000

W tak odległym czasie bytują grupy ludzkie kultur neolitycznych przybyłe z nad Dunaju. Znają już hodowlę i uprawę roli. Potwierdzenia archeologiczne to topory z rogu jelenia znalezione w dolinie Bugu k/ Broku i siekiera krzemienna z Ostrowi.

3400- 3000

Przebywanie grup hodowców bydła (kultura trzciniecka).. Znaleziska fragmentów ich ceramiki wystąpiły w Kamiance Nadbużnej i Nurze Kolonii.

3000 - 2500

Bagienno leśny teren między Bugiem i Narwią nie sprzyjał wtedy zakładaniu siedzib ludzkich. Wyroby z okresu kultury łużyckiej wystąpiły tylko nad Bugiem w rejonie Nura.

2700 - 1700

Ślady osadnictwa z tych stuleci pozostały w wykopaliskach nad Bugiem i nad rzeczkami Brok (w Orle), Orz (Gniazdowo)

I-II w n.e.

Na ul. Żale w Ostrowi znaleziono w 1977 r. w grobie ciałopalnym dwa groty żelazne i uchwyt do tarczy, których wiek oceniono na I-II w. n.e.

V-VII w.

Brak śladów osadnictwa na terenie Międzyrzecza Łomżyńskiego

990 ok.

Dokument "Dagome iudex" wystawiony przez Mieszka I, oddający Polskę pod opiekę papieża, informuje o przynależności Mazowsza do jego państwa

992 - 1025

Mazowsze częścią składową państwa Bolesława Chrobrego

1025 - 1034

Mazowsze w granicach państwa Mieszka II (jedyny syn Kazimierza Odnowiciela).

1038 - 1047

Po śmierci Mieszka II (1034) jego cześnik Masław utrzymuje w swym władaniu Mazowsze.

Trwa powstanie ludowe przeciw możnowładztwu i chrześcijaństwu (1037-39)

1047

Bratobójcza bitwa nad Wisłą Mazowszan pod wodzą Masłowa (poległ) z wojskiem Kazimierza Odnowiciela. Mazowsze wraca do Polski.

1047 - 1058

Panowanie Kazimierza Odnowiciela (1034-58). Mazowsze ponownie przyłączone do Polski.

1060

Bolesław Śmiały (starszy syn Kazimierza Odnowiciela, książę od 1058, król 1076-79) uposaża biskupstwo płockie w ogromne posiadłości, w tym Puszczę Białą aż po Małkinię i Andrzejewo.

1079 - 1102

Mazowsze pod władzą Władysława Hermana (młodszy syn Kazimierza Odnowiciela), przebywał w Płocku i tam pochowany

X - XI

Osadnictwo wzdłuż rzeki Orz; małe, słabo umocnione grodziska stwierdzono w Grodzisku k. Czerwina i Świerzach, a wokół nich małe osady

XI - XII w.

Grody graniczne Mazowsza były w: Wiźnie nad Narwią, Święcku nad Broczyskiem, Broku i Brańsku nad Bugiem.

1102 - 1138

Mazowsze pod władzą króla Bolesława Krzywoustego (syna Władysława Hermana)

XI w.

Napływ osadników zza Wisły i z rejonu Płocka

1138

Testament Bolesława Krzywoustego przyznaje Mazowsze i Kujawy jego synowi Bolesławowi Kędzierzawemu (panował do 1173 r.).

1161

W dokumentach wymieniona Zuzela

1161

Bolesław Kędzierzawy (panował 1138-73) nadaje klasztorowi kanoników regularnych w Czerwińsku wieś Zaszków koło Nura "Zaskov zum omnibus suis appendiciis". Kodeks małopolski II.IV.VIII.

1186 - 1194

Władcą Mazowsza jest książę Kazimierz Sprawiedliwy (najmłodszy syn Bolesława Krzywoustego)

XII - XIII w.

Funkcjonuje gród w Święcku nad górnym biegiem rzeki Brok (Broczysko). W pobliżu szczątków grodu ustalono archeologicznie występowanie cmentarza przykościelnego z ponad 300 grobami pochówku chrześcijańskiego obrządku pogrzebowego (krzyżyki wśród znaleziska)

1203

Wiadomości o komorach celnych na Bugu w Drohiczynie, Broku, Brańsku i Wyszkowie.

1207 - 1247

Panował Konrad Mazowiecki, syn Kazimierza Sprawiedliwego, pierwszy samodzielny książę mazowiecki.

Okres ciągłych walk z Prusami, i bratobójczych o tron krakowski.

Formowanie się stanu rycersko-szlacheckiego.

Potwierdził nadanie biskupom płockim Puszczy Białej.

1207 - 1526

Omawiany teren podlegał władzy udzielnych książąt mazowieckich.

1216

Najazd księcia halickiego na Mazowsze.

1220-1385

Grody i osadnictwo wiejskie ulegają wielokrotnemu zniszczeniu w czasie najazdów pruskich, jaćwińskich, litewskich i ruskich. W latach 1258-63 najazdów dokonywano corocznie.

1222 i 1223

Wyprawa książąt polskich, Mazowszan i wojsk najętych przeciw Prusom.

1226 luty

Układ Konrada Mazowieckiego z krzyżakami (Bracia Szpitala NM Panny w Jerozolimie) o obowiązku walki z Prusami w zamian za otrzymaną Ziemię Chełmińską

1248

25 lutego zmarł bezdzietnie Bolesław I (najstarszy syn Konrada i Agafii, księżniczki ruskiej) drugi władca Mazowsza. Współrządził Mazowszem z ojcem przez około 12 lat, a sam tylko 2 lata. Uczestniczył w walkach z Prusami i Jaćwingami

1249 - 1262

Ziemowit I, najmłodszy syn Konrada panuje jako trzeci władca całego Mazowsza. Ciągłe wojny z Jaćwingami, Prusami, Litwinami i Rusinami. Mazowsze prawobrzeżne wyludnione

1262

Jaćwingowie i Litwini napadają na Mazowsze. W Jazdowie (Ujazdowie) koło obecnej Warszawy, ich wódz Swarno osobiście morduje księcia Ziemowita I.

1262

Ścigający napastników wojowie mazowieccy stoczyli pod Długosiodłem przegraną bitwę z połączonymi siłami Jaćwingów, Litwinów i Rusinów pod wodzą Mendoga i Swarona

1262

Pierwszy podział Mazowsza między synami Ziemowita I. Starszy syn Konrad II bierze we władanie Czerskie, młodszy Bolesław II z matką – Płockie

1262 - 1294

Mazowsze czerskie pod panowaniem Konrada II. Okres niszczycielskich napadów sąsiadów i bratobójczych walk z Łokietkiem i Leszkiem Czarnym

1264

Zwycięstwo Bolesława Wstydliwego nad Jaćwingami pod Zawichostem

1282

Najazd Litwinów i Jaćwingów zakończony ich straszliwą klęską zadaną przez Leszka Czarnego (13 października). Resztki Jaćwingów chronią się na Litwie.

Bezludne obszary Podlasia zaczyna w XIV w. kolonizować szlachta mazowiecka, a od wschodu Białorusini

1294

Bolesław II obejmuje przekazane mu testamentem przez bezdzietnego brata Konrada II Mazowsze Czerskie i do 1313 r. rządzi całym Mazowszem. Okres walk z sąsiadami i bratobójczych.

1313

Drugi podział Mazowsza między synami zmarłego Bolesława II.

Ziemowit II (najstarszy, ur. 1283) bierze do 1343 r. oddzielone od Ziemi Czerskiej Ziemie: Sochaczewską, Wiską i Ciechanowską.

Trojden (średni ur. między 1284 a 1286, zm. 1341) rządził do 1341 r. na Mazowszu Czerskim i Rawskim.

Wacław (najmłodszy) do 1330 r. władał Mazowszem Płockim.

1315

Zaraza morowa wyludnia Mazowsze i inne dzielnice Polski

1322

Koło Ochudna w okolicach Długosiodła bitwa wojów mazurskich z Litwinami. Miał w niej zginąć Dawid zięć Giedymina, wielkiego księcia Litwy. (Syska H. - Na wiązance z białej róży, LSW, Warszawa, 1986, s. 9)

1324

listopad - Litwini pod wodzą Giedymina napadają na Mazowsze północno-wschodnie. Spalili Pułtusk i ok. 150 okolicznych wsi. Uprowadzili w niewolę do 4000 tylko młodych mazowszan.

1339

Książę Trojden nadaje wsi Warszawa prawa miejskie. Buduje dwór książęcy i opasuje go murem. Tam rezydował

1341

Trzeci podział Mazowsza między synami Trojdena.

Kazimierz objął do 1354 r. Mazowsze Warszawskie, a w 1434 r. po stryju Wacławie część sochaczewską i wiską.

Ziemowit III (ur. przed 1313 r., zm. 17 czerwca 1381 r.) objął Mazowsze Czerskie, od 1351 r. po bezdzietnym stryju Bolesławie III Mazowsze Płockie, a od 1354 r. po bezdzietnym bracie Kazimierzu – Warszawskie.

1348

Ze wschodu przyszła kolejna zaraza. Wymarła 1/4 ludności Mazowsza

1350

Litwini pod wodzą Kiejstuta, księcia trockiego, napadli na Mazowsze. Spalili Warszawę i Czersk. Książęta mazowieccy z pomocą Kazimierza Wielkiego rozbijają ich dnia 20 maja pod Żukowem koło Sochaczewa.

1354 - 1381

Ziemowit III władcą całego Mazowsza. Ciągła walka z Krzyżakami. W 1355 [ wg. Encyklopedii w 1351 ] składa w Kaliszu hołd Kazimierzowi Wielkiemu.

1358

Kiejstut, książę litewski, zatwierdza granice między swoją Ziemią Grodzieńską, a Ziemią Wiską i Powiatem Goniądzkim, należącymi do Ziemowita.

1368

Niszczycielski napad Litwinów. Pułtusk, miasto i zamek spalone.

1370

Reforma sądownictwa na Mazowszu, utworzenie powiatów

1377

Zjazd Ziemowita II z panami mazowieckimi w Sochaczewie dla ustalenia praw.

1380 ok. ?

Ustala się obszar Ziemi Nurskiej o powierzchni ok. 3500 km² , podzielony na powiaty:

– kamieniecki, ok. 2000 km²

– nurski, ok. 1000 km²

– ostrowski, ok. 500 km² .

Podział trwał do III rozbioru Polski

1381

Czwarty podział Mazowsza między synami Ziemowita III

Janusz I (starszy syn) – książę warszawski i czerski

Ziemowit IV (młodszy syn) – książę płocki i rawski

Ziemia nurska nie wymieniona

1381-1429

Panowanie księcia Jausza I. Według Długosza najmądrzejszy i najznakomitszy władca Mazowsza. Zaludnił swoją dzielnicę kilkoma tysiącami nadań ziemi szlachcie, nadał prawa miejskie 21 miastom, założył wiele setek wsi. Do pokoju w Mielnie w 1422 ciągłe walki z krzyżakami.

1382

Występuje kasztelania nowogrodzka księcia Janusza I, rozgraniczona w umowie od Ziemi Wiskiej, należnej Ziemowitowi

1385

Zawarcie unii polsko-litewskiej usunęło zagrożenie najazdów litewskich, jaćwieskich, pruskich i ruskich na północno-wschodnie Mazowsze. Stabilizuje się osadnictwo m.in. w Ostrowi.

1386

Książęta mazowieccy Janusz I i Ziemowit IV składają hołd królowi Władysławowi Jagielle

1387

Biskup Płocki Ścibor założył -parafię w Wyszkowie.

1390

Statut Ziemowita IV o posiadaniu ziemi

1400 ok.

Książę mazowiecki Janusz Starszy (panował 1379-1429) zamienia dotychczasową osadę leśną Ostrovię w wieś czynszową na prawie chełmińskim i przeznacza do zagospodarowania obszar 100 włók (ok. 1700 ha). Założył tu dwór książęcy, ufundował kościół parafialny pod wezwaniem św. Jadwigi Śląskiej i ustanowił siedzibę sądów książęcych [Gawrecki H. – Przywileje, nadania i swobody przez królów polskich, książąt mazowieckich i biskupów płockich udzielone miastom województwa płockiego, Warszawa, 1827]

1401

Książę Janusz wykupuje od krzyżaków Ziemię Wiską, zastawioną na zabezpieczenie pożyczki przez Ziemowita IV, księcia płockiego i włącza ją na stałe do swego księstwa.

1401

Statut Księcia Mazowieckiego Janusza I prawie w całości poświęcony sprawom bartnym.Pobieranie danin od bartników przysługiwało wyłącznie księciu (regale). Obowiązyawło do 1538 r.

1403

Różan otrzymuje prawa miejskie

1404 ?

Krzyżacy najeżdżają Mazowsze. Biorą do niewoli (w Złotoryi ?) księcia Janusza I i dostojników dworu. Na ostrą interwencję Jagiełły zwalniają ich wkrótce.

1406

Książę Janusz I przeniósł stolicę księstwa z Czerska do Warszawy, do murowanej części zamku.

1406

Książe Janusz I darował Mikołajowi dziedzicowi z Sypniewa 20 łanów (ok. 350 ha) boru nad Orzem. Powstała wieś Gawki.

1407

Książę Janusz wydaje statut normujący prawo wychodu kmieci

1410

15 lipca – udział wojów mazowieckich, pod osobistym dowództwem Janusza I i Ziemowita IV, w bitwie z krzyżakami pod Grunwaldem. Walczyli również z kolejnych bitach w 1414, 1419 i 1422.

1410

Około tego roku z inicjatywy i pod patronatem Ksiecia Janusza I powstaje w Ostrowi parafia.

1414

Marcin Mieszek, późniejszy wójt i sędzia ziemski ostrowski, zgromadził na tratwach stojących na Bugu w Broku 42 łaszty (ok. 80 ton) popiołu zakupionego przez szafarza królewieckiego [(z) Sattler – Handelsrechnungen des deutschen Ordens, Leipzig, 1879, s.281 (w) Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s. 59 ] . Po uzyskaniu przez Ostrów praw miejskich był wójtem do końca życia, ok. 1440 r. Obok gruntu (10 włók) był kupcem i prowadził młyn w Ostrowi. Należał do zamożnych.

1418

Łomża uzyskuje prawa miejskie (chełmińskim)

1418

Książe Janusz I nadał Gosławowi 10 łanów ziemi nad rzeczką Tymianką pod Nurem. Przykład do dziejów osadnictwa.

1420

20 kwietnia – dokument pisany po łacinie, o dochodach, jakie mają wpływać ze wsi książęcych, a m.in. z Ostrowi do dworu księcia Janusza I (w) Metryka Ks. Maz. z XV i XVI w. t I, ks. 333, Pomniki prawa, Warszawa, 1918-1930)

1420

Za Biskupa Płockiego Jakóba powstała parafia w Rosochatym (potwierdzona w 1458 r).

1420 ok.

Wiadomość o istnieniu w Ostrowi dworu książęcego (w sąsiedztwie obecnego stawu). Podlegał rządcy książęcemu z Kamieńca (Kamieńczyka). (Z dziejów miasta i powiatu, s. 60)

1420 ok.

Wiadomość o wykarczowaniu w Ostrowi części lasu na gruntach przeznaczonych pod uprawę (Z dziejów miasta i powiatu, s. 60)

1421

Biskup płocki Jakub Kurdwanowski (za wstawiennictwem księcia Janusza I patrona parafii) oddaje należne mu dziesięciny z 40 włók ziemi w Ostrowi i zwykłe dochody oraz 3 włóki ziemi na uposażenie parafii ostrowskiej (Gwarecki H. – Przywileje, nadania i swobody przez królów, książąt i biskupów, Warszawa, 1828, s. 154-158)

1421

Maków otrzymuje od księcia Janusza prawa miejskie chełmińskie

1422

Książę Janusz I nadaje Falencie (ze wsi Mieszki k. Serocka) 10 włók ziemi po obu stronach strumienia Dobrzyca (dziś Grzybówka) k. Ostrowi. Obecnie majątek Grzybowskie (Metryka mazowiecka, III 82, 1422)

1424

27 listopada, Płock, ugoda księcia Ziemowita IV wraz z całą szlachtą mazowiecką z Jakubem, biskupem płockim i duchowieństwem w sprawie dziesięcin.

1425

Kolejne śmiercionośne morowe powietrze na Mazowszu i w Polsce

1425

Potwierdzona dokumentem wiadomość, że wójtem Ostrowi jest Marcin zwany Mieszkiem (był nim do śmierci w 1445 r.)

1426

Na dziewiątym zjeździe panów odbywającym się za panowania Janusza I w Zakroczymiu ogłoszono zbiór prawa mazowieckiego

1427

Ostrołęka i Przasnysz otrzymują prawa miejskie.

1428

Pierwsza źródłowa wiadomość o prowadzonej w Ostrowi księdze sądowej ziemskiej i istnieniu tu oddzielnego sądu (Metryka Księstwa Mazowieckiego, tom I, Warszawa, 1918; Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s. 59, przypisy)

1428

Nowogród otrzymuje prawa miejskie, potwierdzone w 1434

1428

Kamieniec Mazowiecki (dziś Kamieńczyk n/Bugiem) otrzymuje prawa chełmińskie od Księcia Janusza I.

1429-1454

Bolesław IV, wnuk Janusza I, księciem Mazowsza czerskiego i warszawskiego, a od 1444 r. płockiego (po stryju Władysławie I), dobry administrator, kontynuator poczynań dziadka.

1430

Za Biskupa Płockiego Stanisława Pawłowskiego powstała parafia we wsi Wronie (potem Andrzejewo).

1434

20 marca w Różanie Ostrów otrzymuje prawa miejskie chełmińskie od Bolesława IV. Zwolnienie mieszkańców od ciężarów książęcych na 12 lat (Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s. 83, AGAD Dokumenty pergaminowe, nr 3477) .

1434

Nur otrzymuje prawa miejskie chełmińskie od Księcia Bolesława IV. Był stolicą Ziemi Nurskiej do III rozbioru Polski.

1439

Pierwszym znanym burmistrzem Ostrowi był Świętosław zwany Oraczem (mieszczanin pochodzenia kmiecego) zajmujący się eksportem drewna. (Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s. 62)

1440

Ostra zima, głód i mory. Umierają na zarazę Ziemowit książę Rawski, i Kazimierz książę Bełzki.

1440

Biskup Płocki Paweł Giżycki organizuje parafię Wąsewo.

1442

Została założona parafia w Czerwinie, za biskupa płockiego Pawła Giżyckiego.

XV w.

Pierwsza połowa. Odnowienie parafii w Broku i Nurze istniejących w XIII wieku a upadłych w czasie najazdów Jaćwingów, Litwinów i Rusinów.

1443 (1445 ?) - 1465

Wójtem ostrowskim i sędzią Piotr Żeglarz z Różana, szlachcic i kupiec drzewny, właściciel przewozu na Narwi (Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s. 61)

1445

Zambrów otrzymuje prawa miejskie chełmińskie od Księcia Bolesława IV

1446

30 marca - na zjeździe w Piotrkowie wybrano księcia mazowieckiego Bolesława IV warunkowo królem polskim, na wypadek gdyby Kazimierz Jagiellończyk nie przyjął korony (ale był koronowany 26 czerwca 1447 r.)

1447

Bolesław IV zwolnił rycerstwo ziem: łomżyńskiej, makowskiej, nowogroddzkiej, nurskiej, ostrowskiej i ostrołęckiej od wielu ciężarów książęcych i zrównał je po względem prawnym z innymi ziemiami. Zastrzegł dalszy udział w wyprawach wojennych.

1449

Powstają parafie w Zarębach Kościelnych (wtedy Zaramby) i Szumowie za biskupa Pł. Pawła Giżyckiego.

1449-1818

Parafie podlegały archidiakonatowi pułtuskiemu i diecezji płockiej

1450

Pieczęć Bolesława IV - "pod gotyckim krużgankiem między dwoma tarczami herbowymi (na lewej orzeł wielki, na prawej dwa orły i dwa gryfy, na krzyż umieszczone) rycerz w długim płaszczu, w hełmie, z mieczem w prawej ręce, a chorągwią w lewej, wkoło napis Boleslaus Duci grafia Dux Mazoviae et Russiae terrarum dominus et heres "

1450

Z polecenia Bolesława IV Maciej z Różana dokonał tłumaczenia na język polski dawniejszych statutów mazowieckich

1452

Książe Mazowiecki Bolesław IV potwierdza prawa miejskie chełmińskie i przywileje Kamieńcowi Mazowieckiemu nad Bugiem (wtedy Kamyenecz).

1454-1465

W imieniu małoletnich synów rządy na Mazowszu płockim, czerskim i warszawskim sprawuje Barbara (z książąt ruskich) wdowa po Bolesławie IV

1454-1466

Ostatnie wyniszczające wojny z Krzyżakami z udziałem Mazowszan, zakończone pokojem toruńskim, dającym wreszcie pokój tym obszarom

1461

Wzmianka o szkole parafialnej w Ostrowi

1462

Po śmierci małoletniego księcia Władysława II Ziemie gostynińska i rawska wcielone do korony przez króla Kazimierza Jagiellończyka

1463

Piąty podział Mazowsza między synami Bolesława IV

Janusz II - najstarszy otrzymał płockie (1495)

Bolesław V - warszawskie do 1488 r. zm. bezpotomnie

Konrad IV - czerskie 1503 r., później warszawskie, po Bolesławie IV.

1463-1488

Rządy Bolesława V na Mazowszu Warszawskim (żył ok. 40 lat, zm. bezpotomnie dnia 24 kwietnia w Łomży). dobre i spokojne dla mieszkańców nękanych zarazami w 1464 i 1467 r.

1465

Przed sądem ziemskim w Ostrowi występuje szlachcic Piotr z Jeleni; potwierdza to istnienie tej wsi szlacheckiej

1465

Powstaje parafia w Brańsku (obecnie Brańszczyku)

1465-1693

Funkcjonuje dekanat nurski

1476

Ziemia sochaczewska wcielona do Korony przez króla Kazimierza Jagiellończyka

1480

Powstaje parafia w Rosochatym

1481

Powstaje parafia w Długosiodle

1488-1503

Konrad III Rudy książę czerski otrzymuje od Kazimierza Jagiellończyka, po bezpotomnie zmarłym bracie Bolesławie V, we władanie Mazowsze Warszawskie. Rządził energicznie

1495

Po bezpotomnej śmierci Janusza II Jan Olbracht włącza do Korony Księstwo Płockie

1496

Konrad III Rudy składa w Lublinie przysięgę wierności Janowi Olbrachtowi. Jako lennik Korony wysyła 600 osób jazdy mazowieckiej pod dowództwem Andrzeja Krasińskiego. W 1497 zginęli w lasach bukowińskich w wojnie przeciwko Turkom.

1497

Biskup Płocki Jan Lubrański zakłada parafię w Lubotyniu.

1501

26 marca Brok otrzymuje prawa miejskie chełmińskie nadane przez Biskupa Płockiego Wincentego Przerębskiego.

1502

28 listopada - Pierwszy sejm walny posłów ze wszystkich ziem zwołany przez Konrada III w sprawach stosunków z Koroną i wysłania pospolitego ruszenia poza granice Mazowsza, przeciw Tatarom

1502

Wyszków otrzymuje prawa miejskie chełmińskie od Biskupa Płockiego Jana Lubrańskego.

1502

Parafia w Złotorii założona przez Biskupa Płockiego Jana Lubrańskiego (od 1816 r. przeniesiona do Jasienicy.).

1503

Konrad III nadał mieszczanom kamienieckim prawo wzniesienia mostu na Bugu i poboru myta mostowego, które miało być obracane na jego konserwację. Most ten zwiększył liczbę przejeżdżających z Warszawy przez Ostrów na Litwę. (Lustracja 1565, tom II, Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s. 63)

1503-1517

Rządy na Mazowszu Czerskim i Warszawskim Anny z Radziwiłłów (żony Konrada III), w imieniu małoletnich synów Janusza III i Stanisława. Lenno otrzymała od Króla Aleksandra Jagiellończyka za 30 000 dukatów węgierskich.

1509

Powstaje parafia w Jeleńcu (dziś Jelonki) erygowana przez Biskupa Płockiego Erazma Ciołka.

1514

28 grudnia - Księżna Anna aktem wystawionym na dworze w Wąsoszy nadała Ostrowi prawo organizowania jednego targu w tygodniu i czterech jarmarków w roku (AGAD Dokumenty pergaminowe, nr 3686, Z dziejów miasta i powiatu Ostrów, s.67)

1518-1524

Współrządy (do 1522 r. pod kuratelą matki) na Mazowszu Czerskim i Warszawskim Stanisława i Janusza III. Stanisław zmarł dnia 8 sierpnia 1524 r., bezpotomnie w wieku 24 lat (otruty ?, gruźlica ?)

1523

9 marca, Król Zygmunt I potwierdza Januszowi III i Stanisławowi ich prawa do lenna mazowieckiego i przyznaje jako dziedziczne ich męskim potomkom

1524-1526

Janusz III samodzielnym i ostatnim władcą na Mazowszu Czerskim i Warszawskim. Zmarł bezpotomnie w wieku 24 lat (otruty ?, gruźlica ?)

1525

15 marca - Janusz III wraz z radą panów wydają dekret przeciwko luteranom, zabronił pod karą śmierci i utraty majątku wyznawania luteranizmu na terenie swego księstwa.

1526

Włączenie Mazowsza do Korony, po nie wyjaśnionej przedwczesnej śmierci książąt Stanisława i Janusza III.

Król Zygmunt I obejmuje w posiadanie Księstwo Mazowieckie, dokonuje wpisu o tym w księgach grodzkich warszawskich oraz odbiera od Mazowszan przysięgę wierności.

Ostrów liczy 232 domy i ma ok. 1500 mieszkańców.

1526

Rozpoczęcie budowy murowanego kościoła w Andrzejewie. Prace trwały etapami jeszcze w XIX wieku. Obecnie zabytek architektury stylu późnogotyckiego.

1526-1528

Feliks Brzeski wojewoda mazowiecki pierwszym tymczasowym namiestnikiem z władzą dawnych książąt.

po 1526

Zofia (córka Konrada III i Anny z Radziwiłłów) wychodzi za mąż za Odrowąża. Po otrzymaniu od Zygmunta I odprawy w kwocie 100 000 czerwonych złotych zrzeka się wszelkich praw do Mazowsza

1527

20 marca, Król Zygmunt I zobowiązuje się, że zrówna Mazowsze co do praw i ciężarów z resztą ziem koronnych

1528

Na Sejmie w Piotrkowie Król Zygmunt Stary na prośbę biskupa płockiego Andrzeja Krzyckiego zezwala na utworzenie "ze wsi Wronie zwanej w Księstwie Mazowieckim położonej miasta, które niech zowie się Andrzejów".

1528

Król Zygmunt I pozwala wystawić most w Wyszkowie z prawem pobierania opłat dla biskupa płockiego.

1529

27 grudnia – Mazowsze prawnie utwierdzone i włączone do Korony (dodane do Wielkopolski). Przystępny i łagodny król Zygmunt I (Stary) potwierdził wszystkie dotychczasowe przywileje Mazowsza. Zwolnił od ciężarów książęcych. Podatek zmniejszono z 6 na 2 skojce szerokich groszy z łana.

1529

Szlachta mazowiecka na sejmie piotrkowskim pierwszy raz uczestniczy w obradach ogólnopolskich.

po 1529-1795

Województwo mazowieckie dzieliło się na 10 ziem – ciechanowską, czerską, liwską, łomżyńską, nurską, różańską, warszawską, wizką, wyszogrodzką, zakroczymską. Miało w senacie 8 senatorów.

1531

5-19 marca – Uchwała sejmu mazowieckiego zwołanego przez króla do zebrania i spisania statutów i zwyczajów ziem mazowieckich; zatwierdzono 248 artykułów prawa zwyczajowego mazowieckiego, pozostawiono w mocy wszystkie inne zwyczaje, przywileje, artykuły ziemskie będące w użyciu. Zbiór ten otrzymał nazwę Statutu Mazowieckiego i został potwierdzony przez króla w 1541 r.

1537

W tym roku mieszczanie podanych miast zapłacili podatku od warzenia piwa (czopowe) - florenów: z Łomży 72 , z Ostrowi 40, z Nura 24 , z Kamieńca 12 , z Broku 4 , z Andrzejewa i Wyszkowa 0.

1540

2 stycznia - Zygmunt I wydaje edykt do wojsk zaciężnych, przechodzących przez Mazowsze, zagrażający karami popełnianie gwałtów i czynienie szkód

1542

Według sporządzonego w tym roku rejestru podatku "szos" opłacanego przez mieszczan od ich majątku zebrano florenów: z Ostrowi 36 , z Nura 20 , z Kamieńca 12 z Andrzejewa , Broku i Wyszkowa po 3.

1542-1560

Budowa kościoła murowanego w Broku. Obecnie zabytek architektury renesansowej.

1555

Z rejestru komory cła wodnego we Włocławku wynika, że kupiec z Ostrowi Szymon Skarbek spławił w tym roku do Gdańska 70 ton żyta (i podobnie w 1560 r.).

1559

Biskupi płoccy przyjęli dla swych włości prawo bartne (Literatura Ludowa rok V, 1961, nr 4-6, s.14, za Gołębiowski Ł. Lud, jego zwyczaje i zabobon, Warszawa, 1830)

1559

Krzysztof Niszczycki Starosta Ciechanowski i Przasnyski spisał w 94 artykułach " Prawo bartne, bartnikom należące, którzy według niego sprawować się i sądzić mają , jako się niżej opisze".

1562-63

Budowa kościoła w Ostrowi (drugiego w dziejach parafii) staraniem tutejszego proboszcza księdza Andrzeja Patrycego Niedeckiego

1563

Andrzejewo miało 1600 mieszkańców (najwięcej w jego historii)i 93 rzemieślników.

1563

Lustracja miasta infromuje, że w Ostrowi podatek targowy zapłaciło 63 przekupni (w tym 13 rzeźników). Szynkarze płacili inny podatek.

1564

Lustracja Kamieńca zawiera zapis " Jesth w thim mieszcie dwor krolewski ochendoznie zbudowany''.

1565

Sejm "folgując ubogiej szlachcie, której z trudnością i nakładem przychodzi dalekie jeżdżenie do Nura" założył sąd w Ostrowi dla powiatów kamieńczykowskiego i ostrowskiego (w 1593 oddzielny dla kamieńczykowskiego).

1565

W lustracji Ostrowi z tego roku napisano " dwór wielki królewski nowo zbudowany " (dla Zygmunta Augusta przejeżdżającego przez Ostrów do Wilna).

1565

Lustracja województwa mazowieckiego stwierdziła w Ziemi Nurskiej powierzchnię 3656 km 2, 6 miast (w tym 3 królewskie) 443 wsie (21 królewskich.).

1565

W roku tym było w Ostrowi 440 domów (i ok. 3000 mieszkańców) a w Nurze 263 domy (ok. 1800 mieszk.). Były to lata świetności Mazowsza.

1565

Lustratorzy zanotowali w Ostrowi 147 osób zajmujących się wyrobem i sprzedażą piwa i 42 wytwarzające gorzałkę.

1566

Przy parafii w Ostrowi rozpoczęło działalność (założone przez proboszcza dr Andrzeja Patrycego Niedeckiego) "Bractwo Literackie" – stowarzyszenie o charakterze religijnym i społecznym. Istniało z przerwami do III rozbioru Polski.

1566

Biskup Płocki Andrzej Noskowski założył w Pułtusku kolegium jezuickie(szkołę).

1576

Stefan Batory znosi władzę namiestnika na Mazowszu. Szlachta przyjmuje prawa koronne zebrane w Excerpta ducatus Masoviae . Każda z 10 ziem województwa mazowieckiego wybierała po 2 posłów na Sejm.

1579

Kamieniec ma do 300 domów i ok. 2000 mieszkańców.

1595

W przeprowadzonej w tym roku lustracji zapisano liczbę domów w: Broku 454, Łomży 548, Nurze 263, Ostrołęce 334, Ostrowi 447.

1607

Ukończono w Broku pałac biskupów płockich. Spalony w maju 1704 roku(wojna północna) - odbudowany w 1717. Dobra biskupie i pałac skonfiskowane za rządów pruskich. Pałac popada w ruinę

1609

Kanonik Chociszewski założył kolegium jezuickie w Łomży.

1615

Pożar niemal całego miasta Kamieńca. Takie nieszczęścia nawiedzały inne miasta o drewnianej zabudowie.

1616

Konstytucja sejmowa z tego roku posiada zapis " most na Bugu pod Kamieńcem jest bardzo potrzebny. Przeto postanawiamy , by mieszczanie według przywilejów swych ,ten most restaurowli bez żadnej odwłoki ''.

1629

Erygowanie parafii w Porębie przez Biskupa Płockiego Stanisława Łubieńskiego.

1632

Wybór Władysława IV na króla podpisało 700 szlachty z Mazowsza, w tym 93 z Ziemi Nurskiej.

1647

Konstytucja sejmowa znosi popisy rycerstwa Ziemi Nurskiej koło Nura (odbywane od 1563 r.) "zda się mniej potrzebne jako odległe od nieprzyjaciela".

1650

Brok ma 480 domów i ponad 3000 mieszkańców (najwięcej w swojej historii)

1650

W lustracji dóbr biskupa płockiego wymieniono bartników leśnych we wsiach: Brańsk 30 , Trzcianka 7 , Poręba 5

1655-1660

Wojna szwedzka. Stacjonowanie wojsk szwedzkich i polskich w Ostrowi, kontrybucje, rabunki

1658

Na podstawie wydanego przez Jana Kazimierza uniwersału w Ostrowi pojawiają się Żydzi. Mieli poprawić stan gospodarczy i finansowy miast.

1660

Po zakończeniu "potopu" Nur wyglądał jak pogorzelisko. Ludność rozproszyła się po wsiach i lasach. Uprawiano tylko 1/50 obszaru gruntów. Podobnie było w innych miastach.

1660

Lustracja Ostrowi po wojnach ze Szwecją wykazała: 19 włók obsianych a 60 leżących odłogiem. Ludność do 300 osób (poprzednio do 3000) Bartnik 1 (poprzednio 12).

1660

Petrykowski - Archidiakon Pułtuski założył kolegium jezuickie w Drohiczynie nad Bugiem.

1670

Król Michał Korybut Wiśniowiecki zatwierdza nowe przywileje miasta Ostrowi i obowiązki wobec starosty. Pozostały ciężary - 7 korcy owsa i 2 floreny 15 groszy z włóki gruntu rocznie. Potwierdził to 22 marca 1677 r. król Jan III Sobieski.

1673

Ludność Ostrowi to ok. 450 osób.

1693

Andrzejewo miało 100 dom ów drewnianych i ok. 700 mieszkańców.

1702-1707

od 16 maja 1702 do połowy 1707 – Wojna północna, omawiany teren zajmują wojska szwedzkie (kontrybucje, rabunki)

1704

13 maja – Wojna północna, zrozpaczona kontrybucjami i egzekucjami (przez spalenia zagród) szlachta ziemi nurskiej i łomżyńskiej stoczyła zwycięską walkę z wojskiem szwedzkim w Broku. Polacy podpalili pałac biskupi z zamkniętymi w nim Szwedami.

1707

Wojna północna. Na Mazowsze wkraczają wojska rosyjskie. Grabieże głównie żywności.

1713

Wojna północna. Na Mazowszu stacjonują wojska saskie. Postępują jak najeźdźcy.

1730

I w latach następnych w wyludnionych wsiach biskupów płockich w Puszczy Białej osiedlają się chłopi przybywający z Ziemi Łomżyńskiej (Kurpie). Za użytkowanie ziemi opłacają czynsz.

1730

Wśród warunków dla przybywających do Puszczy Białej osadników zapisano daniny dla Biskupa Płockiego: czynsz po 6 latach - 60 zł rocznie od włóki, kto " smołę kurzył od pieca jednego beczek dwie," ,"kurzacze węgla drzewnego dziesiąty wóz do składnic biskupich ".

1738

Czyżew otrzymał prawa miejskie. Utracił w 1870 i dotychczas nie odzyskał.

1765

W Ostrowi i parafii mieszkało 130 żydów opodatkowanych (legalnie). Tworzyli wtedy przykahałek kahałku węgrowskiego.

1765 do 1774

Budowa kościoła i klasztoru w Zrębach Kościelnych. Fundatorem był Szymon Zaręba kasztelan konarski i sieradzki. Obiekty te są dziś zabytkami architektury późnobarokowej.

1767

Król Stanisław August Poniatowski wysłał do mieszczan wyszkowskich napominalny list wzywający do posłuszeństwa wobec biskupa płockiego w zakresie płacenia podatków i spełniania powinności.

1772

Budowa kościoła drewnianego w Bogutach (dziś zabytek klasy 0) przez ich właściciela Stanisława Łazowskiego - komornika nurskiego,

1773

Liczba zagród w wybranych wsiach należących do Biskupa płockiego była: Osuchowa 49 , Nagoszewo 33 , Poręba 27 , Turzyn 25 , Białe Błoto 24 , Grabownica 18 , Wiśniewo 14 , Brańszczyk 13 , Pniewo 9.

1775

Przeniesienie do Ostrowi sądów ziemskich dla Ziemi Nurskiej.

1777

Ostrów ma 103 domy i 618 mieszkańców.

1794

7 maja Podpisanie w Ostrowi aktu przystąpienia Ziemi Nurskiej do Insurekcji Kościuszkowskiej.

1796

W czasie wchodzenia pod zabór pruski miasta Ziemi Nurskiej miały ludności: Andrzejewo 220, Brok 220, Czyżewo 150, Nur 160 , Ostrów 223 , Wyszków 200 osób. Kamieniec włączony do zaboru austriackiego - 200 osób.

1796

Powiat kamieńczykowski podzielony między zaborców. Część położona na południe od Bugu do Austrii. Obszar między Bugiem a Narwią w łączony do Prus Nowowschodnich w Departamencie Płockim powiecie pułtuskim.

1796

Od 1 lipca rozpoczęło się przejmowanie dóbr duchownych i starostw na własność Króla Pruskiego Dotyczyło to m.in. Puszczy Białej i miast Andrzejewo, Nur, Ostrów, Wyszków.

1796 do 1801

(za probostwa Wojciecha Gutowskiego) budowa w Ostrowi trzeciego kościoła drewnianego o wymiarach 26x18 m. Do 1827 r. kryty był słomą, potem dachówką (glinianą) i od 1891 r. blachą.

1796 do 1807

Trwa zabór Pruski. Utworzono powiat ostrołęcki z dawnych: nurskiego, ostrołęckiego i ostrowskiego (od 1 czerwca 1797 r.). Należał do Departamentu Płockiego w Prowincji Prusy Nowowschodnie. Podział na parafie pozostał bez zmian.

1797

Pierwszy na terenie państwa pruskiego rozdział władzy administracyjnej (kamery) od sądowniczej(rejencje)Sąd w Ostrowi obejmował wszystkich mieszkańców południowej części powiatu ostrołęckiego.

1798

Rząd Pruski zabronił dzielenia ziemi szlacheckiej między dzieci (ze względów politycznych i ekonomicznych).

1806

7 listopada do Ostrowi i Pułtuska przybywają wojska rosyjskie z IV dyw. gen. majora Siedmioradzkiego dla wsparcia wojsk pruskich i zatrzymania wkraczających Francuzów

1806

26 grudnia bitwa pod Pułtuskiem. Na odcinku 5 kilometrów w śniegu deszczu i błocie walczyło 26000 Francuzów pod dowództwem Lannesa (zabitych ponad 2000) z 47 000 żołnierzy i 200 dział rosyjskich pod dowództwem Bennigsena (zabitych (3500).Pod osłoną nocy Rosjanie wycofują się.

1807

3 luty Na wieść o zajęciu Ostrowi przez Francuzów Rosjanie zaatakowali załogę miasta, która wycofując się poniosła duże straty. Rosjanie byli tu do 26 czerwca.

1808

Ludność wybranych miast wynosiła: Andrzejewo 726 (w tym Żydów 28), Brok 725 (122), Czyżewo 809 (611) , Nur 607 (10) , Ostrołęka 2036 (99), Ostrów 1143 (382), Wyszków 437 (6).

1809

Burmistrz Ostrowi Domaszewski werbuje 102 obywateli miasta do Armii Księstwa Warszawskiego na wojnę z Austriakami.

1813

6 stycznia w Ostrowi w kwaterze feldmarszałka Schwarzenberga dowódcy korpusu austriackiego odbyły się tajne rokowania z Anstettem wysłannikiem cara Aleksandra w sprawie opuszczenia Warszawy przez Austriaków.

1815

27 lipca Królestwo Polskie. Przysięga wierności carowi Aleksandrowi I złożona w Katedrze Płockiej przez władze departamentu płockiego, powiatów, miast i zgromadzonej szlachty. Cara reprezentował dowódca wojsk w departamencie gen. Glebow.

1820

Rozpoczęcie przetwarzania ziemniaków w gorzelniach zwiększa ich uprawę. W 1818 roku stanowiły tylko ok. 7 % powierzchni zasiewów.

1825

Około tego roku oddano do użytkowania szosę z Warszawy przez Radzymin -Wyszków- Ostrów do Białegostoku i Wilna.

1830

W Ostrowi było do 150 rzemieślników Najwięcej: szewców 33, krawców 15 , kuśnierzy 10 , piekarzy 10 , rzeźników 9.

1831

22maja Powstanie Listopadowe. Koło Nura bitwa oddziałów gen. Łubieńskiego z rosyjskimi gen. Witta. Straty polskie do 100 zabitych i 150wziętych do niewoli.

1834

Józef Dołasiński zakłada w Ostrowi pierwszą aptekę.

1835

Osiedla się w Ostrowi na stałe pierwszy lekarz - Leon Onaszko.

1835

Ukaz carski o darowaniu zasłużonym urzędnikom i wojskowym dóbr folwarcznych kościelnych i wójtowskich. W latach następnych powstały "majoraty" oddawane najczęściej w dzierżawę a lasy do wyrębu.

1837

Rozporządzenie Komisji Rządowej Przychowów i Skarbu likwiduje bartnictwo w lasach.

1838

Hrabia Wincenty Krasiński wystawił w Opinogórze pomnik upamiętniający miejsce w którym 10 września 1454 roku zmarł Książe Bolesław IV (miał 63 lata).On nadał prawa miejskie Ostrowi. i innym miastom.

1841

Wprowadzono w Królestwie Polskim rosyjski system monetarny (ruble i kopiejki) jako jedną z represji po powstaniu listopadowym.

1847

Raport magistratu m. Ostrowi wymienia: 3 cegielnie , 3 wytwórnie terpentyny , 7 = fabryk = sukna , 7 wiatraków , 2 wytwórnie krochmalu, 4 olejarnie , 1 browar , 1 wytwórnia octu , do 300 rzemieślników i do 200 handlujących.

1854

W Ostrowi przeprowadzono pierwsze szczepinie 144 dzieci przeciwko ospie.

1860

Rozpoczyna produkcję cukrownia w Grodzisku w powiecie ostrołęckim. Rolnicy zwiększają powierzchnię upraw buraków cukrowych.

1861

16 maja ukaz cara Aleksandra II zmienia pańszczyznę na opłatę pieniężną ale bardzo wysoką (7- 12 kopiejek za dzień pieszy i 20 - 35 za sprzężajny - w zależności od cen zboża.

1861

8 (20) października ogłoszenie stanu wojennego w Guberni Płockiej. Naczelnikiem wojennym powiatu ostrołeckiego ppłk Pietrow, a komendantem żandarmów kpt. Denisewicz. Obaj wyjątkowo groźni. W Ostrowi stacjonuje bateria artylerii lekkiej.

1862

grudzień Rozpoczęcie eksploatacji linii kolejowej Warszawa - Petersburg przez Małkinię - Zaręby Kościelne - Czyżew.

1863

Dekret Rządu Narodowego o uwłaszczeniu chłopów. Po tym dekrecie chłopi odmawiają odrabiania pańszczyzny w wielu folwarkach.

1863

W maju przybył do Ostrowi Libawski Pułk Piechoty. Dowódca pułku płk. Surkow był jednocześnie naczelnikiem ostrowskiego oddziału wojennego..

1863

Powstanie Styczniowe- w nocy 4 na 5 maja powstańcy pod dowództwem Ignacego Myskowskiego rozbili pod Stokiem kolumnę wojsk carskich. Wzięli jeńców, broń i sprzęt taborowy. Była to jedyna zwycięska bitwa w okolicach Ostrowi.

1863

13 maja nastąpiła pod Kietlanką nieudana zasadzka powstańców pod dowództwem Ignacego Mystkowskiego na pociąg z wojskiem carskim. Wśród wielu powstańców zginął ich dowódca..

1863

23 maja w lesie koło Łączki (okolice Długosiodła) nastąpiła klęska oddziału partyzanckiego pod dowództwem płk Karola Fryczego, który zmarł i jest pochowany w Porębie.

1863

3 czerwca Powstanie Styczniowe - wielogodzinna bitwa pod Nagoszewem. Na mogile poległych tam 103 Polaków wzniesiono dnia 3 czerwca 1917 r. stojący do dziś pomnik.

1864

18 marca Ukaz o nadaniu chłopom ziemi na własność(wymuszony przez dekrety powstańczego Rządu Narodowego) Miejsce pańszczyzny zastąpił wysoki podatek gruntowy.

1864

Administracja carska nakazała utworzenie dekanatów w miastach powiatowych. Dekanat ostrowski powstał po likwidacji andrzejewskiego i wyszkowskiego.

1864

Ucisk popowstaniowy. Skonfiskowano dobra kościelne. Rozwiązano zakony (wśród nich reformatów w Zarębach Kościelnych).

1864

dnia 4 marca odbyła się w Ostrowi kolejna egzekucja na uczestnikach powstania Józefie Mrozie i Teofilu Wądołowskim. Wydarzenie to upamiętnia krzyż wystawiony u zbiegu obecnych ulic Sikorskiego i Orzeszkowej.

1864

Śledztwa i zesłanie na Syberię (z wyrokami do 25 lat) kilkudziesięciu uczestników powstania styczniowego z Ostrowi i okolicy. Wielu z nich tam zmarło.

1865

Zniesiono dziesięcinę a duchowieństwo przeniesiono na etaty państwowe.

1865

Ludność Ostrowi przekroczyła 5000 ale było aż 64% żydów.. Było 413 domów drewnianych i 13 murowanych. Żydzi posiadali już 38% domów.

1866

31 grudnia Utworzono powiat ostrowski.Obejmował teren dawnych nurskiego, ostrowskiego i części kamienieckiego położonej między Bugiem i Narwią. Powierzchnia to 1550 km 2, ludności 57000.Wtedy też utworzono gminy i ich samorządy - zebrania gminne..

1866 do 1868

Budowa szosy Ostrołęka - Ostrów - Małkinia..

1867

W wyniku uwłaszczenia (1864 r.) chłopi powiatu ostrowskiego otrzymali ok. 45000 ha ziemi.

1868

Wprowadzono język rosyjski w administracji, w 1874 i w sądach a od 1881 w całym szkolnictwie.

1874

Powstał w Ostrowi Komitet Sanitarny mający na celu podnoszenie stanu zdrowotnego ludności.

1874-1893

Śmiertelność w Guberni Łomżyńskiej wynosiła do rocznie 30 osób na 1000 mieszkańców i byłą najwyższa w Królestwie Polskim. Powodowały to epidemie ospy, tyfusu i cholery.

1875 do 1880

Budowano kościół murowany w Jasienicy w stylu neogotyckim.

1880-1895

Działająca w tych latach w Ostrowi fabryka wyrobów tytoniowych zatrudniała 40 do 100 osób.

1881

Założono w Ostrowi Ochotniczą Straż Ogniową. Pierwszym prezesem był Julian Nowca - aptekarz a naczelnikiem Edward Awejde- sędzia. Stowarzyszenie to działa do dziś.

1885

Czynne były urzędy pocztowo- telegraficzne w Czyżewie , Małkini, Ostrowi a w następnych latach w Nurze i Zarębach Kościelnych.

1885-1900

W tych latach było w powiecie ostrowskim 20 szkółek z jednym i 3 w Ostrowi (w tym jedna żydowska)z dwoma nauczycielami.

1889

W powiecie ostrowskim było 97 wiatraków (w Ostrowi 18) i 18 młynów wodnych.

1890

W powiecie ostrowskim było 4 lekarzy i 12 felczerów. Apteki w: Czyżewie , Nurze , Ostrowi , Zarębach Kościelnych.

1890

Własności dworskiej było w pow. ostrowskim 79. w tym 13 majoratów i 3 należące do żydów.

1890

Rozpoczęło działalność Ostrowskie Towarzystwo Dobroczynności (funkcjonowało przez następne 50 lat).

1890

Wymienione gminy miały największą powierzchnię leśną: Poręba 63%, Brańszczyk 50% , Długosiodło 45 %..

1891-1893

Na przedmieściach Ostrowi wybudowano dwa zespoły koszarowe. Do sierpnia 1915 roku stacjonowały tam: przy szosie Ostrołęckiej 23 Pułk Piechoty Sybirskiej i 24 Pułk Piechoty Nizowskiej, przy szosie Różańskiej 6 Pułk Artylerii Polowej. Robotnicy zatrudnieni przy pracach budowlanych osiedlili się w Ostrowi. Ludność miasta szybko wzrosła.

1893

Oddanie do użytku linii kolejowej na odcinku Małkinia - Ostrów - Ostrołęka..

1893

W Ostrowi mieszkało 7914 osób: Żydów 62,3, katolików 37,0 , prawosławnych 0,5 , ewangelików 0,2 %.

1893

Struktura społeczna mieszkańców powiatu (bez m Ostrowi)to: chłopi 66 , szlachta 2O , mieszczanie 11 , inne grupy 3 %.

1894

Użytkowanie gruntów w pow. ostrowskim było: orne 47.2 , łąki i pastwiska 14.7, lasy 21.4 , nieużytki 6.7, inne 4.3 %.

1894

7 października Biskup Płocki Michał Nowodworski konsekrował w Ostrowi kościół murowany. Budowa trwała od 1885 roku za staraniem proboszcza Adama Prusa Jarnutowskiego.

1895-1907

W podanych latach wyemigrowało (głównie do USA) z pow. ostrowskiego 12000 osób.

1897

Rozpoczęcie eksploatacji linii kolejowej Tłuszcz - Ostrołęka przez Wyszków- Pasieki - Goworowo..

1898

Powstało (i działa do dziś) Towarzystwo Oszczędnościowo - Pożyczkowe w Ostrowi.

1898-1899

Mimo sprzeciwu mieszkańców została wybudowana w Ostrowi cerkiew prawosławna. Stała tu gdzie obecnie pomnik Żołnierza i Partyzanta. Została rozebrana w 1927 r.

1899

Rozpoczęła wypożyczanie książek pierwsza w powiecie biblioteka publiczna. W roku otwarcia posiadała 140 książek polskich i 61 rosyjskich.

1900

W powiecie było 110 wsi drobnoszlacheckich , 235 chłopskich i 53 mieszane.

1900

W powiecie ostrowskim przebywało 6500 żołnierzy rosyjskich. Najwięcej wśród wszystkich powiatów w Królestwie Polskim.

1900

Uruchomiono 2 duże tartaki w Rostkach k / Małkini.

1901

3 sierpnia urodził się w Zuzeli Stefan Wyszyński - Prymas Polski w latach 1948-1981.

1904

Przy Ochotniczej Straży Ogniowej założono teatr amatorski(kierował Ksawery Taczanowski - lekarz) i orkiestrę dętą (kier. Tomasz Kepisty) działającą do dziś.

1905

Żydzi stanowili -procent ludności w miejscowościach: Czyżewo 92 , Zaręby Kościelne 89 , Ostrów 58 , Brok 46 , Andrzejewo 34 , Nur 33.

1905

i w latach następnych zaczynają w Ostrowi produkcję: zakład wyrobów metalowych (75 robotników) , tartak (1906 r.) , młyn parowy (1906 r.), młyn gazowy (1907 r.).

1905

Rozpoczęło działalność w Zarębach Kościelnych Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywcze "Zjednoczenie". Istniało do 1939 r.

1905

27 października powstało w Ostowi pierwsze Koło Polskiej Macierzy Szkolnej z inicjatywy i pod kierownictwem Amelii Harusewiczowej. Szybko powstało 12 takich kół w powiecie. Po ich rozwiązaniu przez władze w 1907 r. działały w konspiracji.

1906

Wybory do pierwszego parlamentu Rosji - Dumy. Z Guberni Łomżyńskiej posłem został Jan Harusewicz - lekarz i polityk z Ostowi. W trzech następnych kadencjach też pełnił tę funkcję.

1907

W Ostrowi odbyło się siedem przedstawień teatrów zawodowych z Warszawy i sześć amatorskiego działającego przy Straży Ogniowej.

1907

Plony z ha w q w powiecie były: żyto 9,0, pszenica 9,6 , jęczmień 9,6 , owies 8,9 , ziemniaki 70,7.

1907

Ludność niemiecka w gminie Długosiodło stanowiła 14 %. Osiedliła się w I połowie XIX wieku.

1908

Domów murowanych było: w Ostrowi 23 , w innych miejscowościach powiatu 37.

1908

Założono w Porębie Spółdzielcze Stowarzyszenie "Dobrobyt".

1909

Klementyna Kraczkiewicz założyła w Ostrowi 2-letnią prywatną szkołę ponadpodstawową. Istniała do 1915 roku.

1910

Liczba ludności w Ostrowi 12 814 osób (wzrosła od 1890 r. o 53 %), w Broku 2600 , w Andrzejewie 2200 , w Nurze 1500.

1910

Powierzchnia uprawy ziemniaków (10 000 ha) była w powiecie trzykrotnie większa jak w 1880 r.

1911

Powstaje w Ostrowi Spółdzielcze Stowarzyszenie Spożywców "Spółka". W 1924 r. połączyło się z powstałą w 1919 r. Spółdzielnią "Robotnik". Po zmianach funkcjonuje do dziś jako PSS "Społem".

1911

Ukończono budynek Straż Ogniowej z salą widowiskową i remizami na sprzęt. Stał tu gdzie obecny i po 27 latach został rozebrany z powodu pękania murów.

1913

Ludność powiatu ostrowskiego wynosiła 104 000 osób i wzrosła w ciągu 50 lat o 75 %.

1913

W Guberni Łomżyńskiej były 173 aparaty telefoniczne. - 1 na 3655 osób.

1913

Zakończono budowę murowanego kościoła (neogotyk) w Zuzeli. Zniszczony w sierpniu 1944 r., odbudowany do 1957 r.

1913

Ukazywał się tygodnik "Gazeta Ostrowska" wydawany przez Józefa Jezierskiego właściciela drukarni i księgarni.

1914

Wśród 13 500 mieszkańców Ostrowi z wykształceniem ponadpodstawowym było 76 osób.

1915

od 10 sierpnia do 11 listopada 1918 r. miasto i powiat pod okupacją niemiecką.

1915

W końcu roku rozpoczyna w Ostrowi wytwarzanie i sprzedaż energii elektrycznej właściciel tartaku Tejtel

1917

3 czerwca nastąpiło pod Nagoszewem odsłonięcie pomnika na grobie ponad stu powstańców poległych w bitwie z wojskiem carskim 3 czerwca 1863 r. Na tą manifestację patriotyczną przybyły delegacje z całego powiatu.

1917

28 sierpnia w koszarach po wojsku carskim w Komorowie została utworzona Szkoła Aspirantów Oficerskich Polskiej Siły Zbrojnej. W listopadzie 1918 r. była przeniesiona do Warszawy.

1918

11 listopada w Ostrowi odbyło się rozbrojenie Niemców. Na wiecu wybrano Wacława Szaykowskiego - lekarza powiatowego - Komisarzem Miasta i Powiatu.

1918

Rozpoczyna w Ostrowi działalność 8 klasowe Gimnazjum Żeńskie założone i prowadzone do 1924 (połączenie z męskim) przez Amelię Harusewiczową.

1919

Powiat ostrowski zajmował powierzchnię 1565 km 2. Jednostki administracyjne to: 1 miasto, 12 gmin wiejskich, 418 wsi, 9 kolonii, 73 folwarki.

1919

26 styczeń wybory do Sejmu Ustawodawczego. Powiat Ostrowski wchodził w skład III Okręgu Wyborczego z siedzibą w Łomży. Wśród wybranych 9 posłów (8 z prawicy) był Jan Załuska lekarz z Ostrowi (Związek Ludowo- Narodowy).

1919

9 czerwca odbyły się pierwsze w odrodzonej Polsce wybory do Rady Miejskiej w Ostrowi. Wśród 24 radnych było: 6 z inteligencji, 1 kupiec, 10 rzemieślników, 7 rolników.

1919

Rozpoczyna działalność Żeńska Szkoła Zawodowa - 2 letnia (krawiectwo, haft, gotowanie)założona przez Janinę Komornicką. Istniała przez następne 15 lat.

1920

4 sierpnia Ostrów i okolice zajmuje bolszewicka 48 Brygada z 16 Dywizji Strzelców. Przy próbie odbicia miasta zginęło 51 żołnierzy polskich. Zbiorowa mogiła jest na cmentarzu ostrowskim.

1920

4 sierpnia Bolszewicy zamordowali w Paproci Dużej 54 i w Pęchratce 12 żołnierzy z 201 Ochotniczego Pułku Piechoty (głównie uczniów).Na zbiorowej mogile w Paproci D. wzniesiono kopiec z tablicą pamiątkową.

1920

20 sierpnia Ostrów i okolice uwolnione od wojsk bolszewickich przez 15 Dywizję Piechoty.

1922

5 listopad W wyborach do Sejmu powiat ostrowski wchodził do IV Okręgu z siedzibą w Ostrowi. Frekwencja wyniosła: w Okręgu 82% w pow. ostrowskim 80 %. Wśród 4 wybranych posłów był Jan Harusewicz - lekarz z Ostrowi(Chrz. Zw. Jedn. Nar.).

1926

28 września Szkoła Podchorążych Piechoty została przeniesiona z Warszawy do koszar przy ul. Ostrołęckiej. Była tam do września 1939 r. W koszarach przy ul Różańskiej stacjonował 18 Pułk Artylerii Lekkiej.

1926

7 grudnia Zarządzeniem ogłoszonym w Monitorze Polskim nr 289 poz. 813 ustalono nazwę miasta Ostrów Mazowiecka.

1927

17 lipca oddanie do użytku murowanego ratusza w Ostrowi. Inicjatorem i prowadzącym budowę był burmistrz Ludwik Mieczkowski.

1928

4 marca W wyborach do Sejmu (IV Okręg) w pow. ostrowskim prawica uzyskała 52 % głosów, lewica 48 %. Wśród 4 posłów wybrany był Stanisław Dubois z PPS.

1928

1 września Oddano do użytkowania okazały budynek (jak pałac) Gimnazjum Koedukacyjnego w Ostrowi. Koszt budowy bardzo duży ponad 1 milion złotych.

1929

Rozpoczęła produkcję Elektrownia Miejska w Ostrowi. Z energii elektrycznej korzystało wojsko w Komorowie a od 1936 r. mieszkańcy Broku.

1930

16 listopad W kolejnych wyborach do Sejmu mieszkańcy pow. ostrowskiego (frekwencja 78,5 %) głosowali na: Stronnictwo Narodowe 52 %, BBWR 20 %, Centrolew 18 %.

1931

W Ostrowi było 1230 budynków mieszkalnych (do 4000 izb), 17800 (w tym 6900 Żydów) ludności.

1931

Analfabetów było ; w woj. białostockim 23,5 % a w pow. ostrowskim 25,2 %..

1931

W powiecie ostrowskim zarejestrowane były: samochody ciężarowe i osobowe - 9, motocykle 2.

1932

W powiecie ostrowskim było zarejestrowanych: 1350 rzemieślników (najwięcej: krawców, szewców, kowali, piekarzy, rzeźników), 917 firm handlowych (najwięcej spożywczych).

1933

W Ostrowi było firm prowadzonych przez Żydów: rzemieślników 76 %, kupców 87 %.

1933

Właściciele ziemscy i rolnicy organizują w Ostrowi Spółdzielnię " Skup zboża" działającą do 1948 r.

1935

Założono Towarzystwo Przyjaciół Broku działające do 1939 r. i reaktywowane w 1975 r.

1936

Powstało Stowarzyszenie Kupców Polskich w powiecie. Skupiało: 102 sklepy spożywcze, 24 punkty gastronomiczne, 12 piekarni i 11 masarni.

1939

8 września wojska niemieckie z 12 Dywizji Piechoty i Dywizji Pancernej " Kempf " zajęły bez walki Ostrów.

1939

12 i 13 września bitwa okrążonych przez Niemców pod Łętownicą ok. 6 000 żołnierzy polskich. Poległo ok. 600, wydostało się do 1200, poszło do niewoli ok.4 000.

1939

wrzesień do czerwca 1941 r. gminy: Boguty, Jasienica, Szulborze Koty, Warchoły, Zaręby Kość. pod okupacją rosyjską w tzw. Zachodniej Białorusi. Kilka tysięcy mieszkańców wywiezionych na Syberię i do Kazachstanu. Wiele osób tam zmarło.

1939

11 listopada w lesie na końcu ulicy Warszawskiej k / Ostrowi hitlerowcy zamordowali ok. 500 jej mieszkańców narodowości żydowskiej, którzy nie zdążyli opuścić miasta.

1941

od 22 czerwca wschodnie gminy powiatu zajęte przez Niemców i włączone do Okręgu Białostockiego. Granica z Generalną Gubernią istniała nadal.

1941

lato - jesień W lesie koło Mianówka (gm. Szulborze K.) hitlerowcy zamordowali ok. 5000 żydów z okolicznych miejscowości. Miejsce upamiętnione jest dwoma pomnikami.

1941

jesień Na terenie byłego poligonu artyleryjskiego,. k/ Grądów hitlerowcy założyli obóz zagłady (Stalag 324) dla jeńców rosyjskich. Do jesieni 1943 r. zamordowano tam do 90 000 osób. Na zbiorowych mogiłach wystawiono pomnik.

1941

listopad Wehrmacht założył w koszarach przy ul. Różańskiej k/ Ostrowi obóz (Stalag 333) dla jeńców wojennych i cywilów. Do sierpnia 1944 roku zamordowano tam do 40 000 ludzi. Od 1961 r. miejsce to upamiętnia pomnik.

1941

jesień Na tyfus umiera w Ostrowi i okolicy wiele osób. Chorobę rozprzestrzenili uciekający z obozów jeńcy rosyjscy.

1943

25 maja Partyzanci z Armii Krajowej zastrzelili Starostę Reinholda Ekerta. W odwecie hitlerowcy zamordowali ponad 100 mieszkańców Ostrowi. Na ich zbiorowej mogile w Gutach wystawiono pomnik.

1943

połowa sierpnia Gestapowcy z Łomży i Jasienicy zamordowali w Ugniewie 40 mieszkańców Dąbrowy i Paproci Małej.

1944

5 sierpnia Wycofujący się oddział Wehrmachtu dokonał morderstwa 120 mieszkańców Nura, Strękowa i Żeber L.

1944

28 sierpnia wojska Armii Czerwonej z 96 Homelskiej Dywizji Strzelców (z 48 Armii) pod dowództwem gen. Fatycha Bułatowa wkroczyły do Ostrowi i 50 sąsiednich miejscowości.

1944

31 sierpnia w lesie koło Pecynki wielogodzinna bitwa ok. 200 partyzantów III Batalionu 13 Pułku Piechoty Armii Krajowej z wycofującymi się Niemcami.. Na zbiorowej mogile poległych tam Polaków odsłonięto 31 sierpnia 1958 r. pomnik.

1944

2 września ostatnie ludobójstwo hitlerowskie na terenie powiatu nastąpiło w odwecie za bitwy pod Jarząbką i Pecynką. W Lipniaku Majoracie straciło tego dnia życie 448 mieszkańców okolicznych wsi. Na zbiorowej mogile - pomnik.

1944

2 września Członkowie byłej Komunistycznej Partii Polski (Betlejewski A, Bobowski L., Stefańczuk J., Świerczewski S., Ugniewski K.,) powołali w Ostrowi Miejski Komitet Polskiej Partii Robotniczej, który przekształcił się w powiatowy.

1944

7 września powołano Miejską Radę Narodową i Zarząd Miejski w Ostrowi z burmistrzem Leonem Zdanowskim.

1944

8 października powstała Powiatowa Rada Narodowa z przewodniczącym J. Narewskim (PPS) Starostą do 30 czerwca 1948 r. był Stanisław Rogowski (PPS).

1945

1 do 3o czerwca na terenie powiatu ostrowskiego zanotowano 26 napadów zbrojnego podziemia. Zginęły 32 osoby (w tym 11 członków PPR), 4 funkcjonariuszy UB, 3 MO)..

1945-1947

Powstawały Gminne Spółdzielnie " Samopomoc Chłopska "we wszystkich gminach powiatu.

1947

sierpień Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej liczy w powiecie ponad 100 członków.

1951

Rozpoczyna w Ostrowi działalność Wielobranżowa Spółdzielnia Inwalidów " Warta Pokoju "(początkowo krawcy i szewcy).

1953

Rozpoczęła produkcję rozbudowana (przerób. roczny drewna 60 000 m 3) Nasycalnia PKP. przy stacji w Ostrowi.

1955

Powstaje w Ostrowi Powiatowa Spółdzielnia Pracy i Usług Wielobranżowych.

1955

1 września Szkoła Podstawowa Nr 1 w Ostrowi otrzymuje nowy budynek przy ul. Partyzantów.

1957

W Komorowie otwiera skup mleka i produkcję Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska.

1960

Powstaje w Ostrowi Spółdzielnia Mieszkaniowa "Nasz Dom".

1961

11 luty Technikum Ekonomiczne w Ostrowi wchodzi do nowego budynku przy ul Kościuszki.

1962

1 marca Akt założycielski Towarzystwa Miłośników Ziemi Ostrowskiej podpisało 41 osób (13 nauczycieli).

1963

1 marca Rozpoczęła w Ostrowi produkcję filia Warszawskich Zakładów Radiowych a w 1964 r. druga w Zawistach Dz. k/ Małkini.

1963

wrzesień Oddany do użytkowania Szpital Powiatowy na 210 łóżek.

1964

22 lipca Odsłonięcie w Ostrowi pomnika "Żołnierzom, partyzantom i wszystkim poległym z powiatu ostrowskiego w latach 1939 - 1945 "

1964

1 września rozpoczęli naukę pierwsi uczniowie 5 letniego Technikum Elektrycznego w Ostrowi.

1966

Oddana do użytku Szkoła Pomnik 1000-lecia Państwa Polskiego dla Zespołu Szkól Zawodowych w Ostrowi przy ul Rubinkowskiego. Na terenie powiatu wybudowano kilka takich szkół.

1969

luty Rozpoczyna produkcję w Ostrowi filia Warszawskiego Zakładu Maszyn Budowlanych.

1971

15 lipca Urząd Pocztowy i Telekomunikacyjny w Ostrowi wchodzi do nowego,budynku.

1971

28 listopada nastąpiło oddanie do użytkowania mostu kolejowo - drogowego na rzece Bug dającego połączenie Małkini z Treblinką.

1972

Rozpoczęły produkcję Zakłady Azbestowo Cementowe w Małkini (w 1974 r. ponad 400 pracowników).

1974

16 lipca Ruszyła w Ostrowi nowa mleczarnia o przerobie dobowym do 120 000 l mleka.

1976

W Ostrowi uruchomiono mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków

1977

1 października Rozpoczęła produkcję Fabryka Mebli Skrzyniowych w Ostrowi.

1978

16 października Ostrów otrzymała automatyczne połączenie telefoniczne z Warszawą.

1982

Uruchomiono elektryczne połączenie kolejowe Małkini z Warszawą

1987

Erygowanie parafii w Szulborzu Kotach.

1995

17 listopada oddany do użytkowania nowy most drogowy na rzece Bug w Broku.